Door Serpil Karisli
Toen ik nog bij mijn ouders woonde, ging ik weleens langs bij een oude Nederlandse buurvrouw. Ze vertelde mij over de onvrijheden die ze als jonge vrouw had meegemaakt. Het verbaasde mij dat Nederland nog zo kort geleden zo conservatief geweest was. We hadden namelijk ook een buurvrouw die in een t-shirt en een onderbroek de was ophing op het balkon. Zij stond voor mij symbool voor de vrijheid van de Nederlandse vrouw. Wanneer ik nu moedeloos wordt van de positie van de vrouw in de wereld, relativeer ik het door te denken aan de verhalen over Nederland van zestig jaar geleden.
In de toneelvoorstelling Niet Meer Zonder Jou confronteert actrice en theatermaakster Nazmiye Oral haar moeder Havva met de opvoeding die zij haar gegeven heeft. Ze schreef het stuk zelf, het is het verhaal van een migrantengezin met Turkse roots. Je zit als publiek samen met de acteurs op het podium in een decor van kussens en een tapijt dat de woonkamer van Nazmiye voorstelt. De moeder van Nazmiye speelt zichzelf als amateuractrice. Nazmiye is gekleed in een uitdagend vrouwelijk rood jurkje, Havva heeft een lang gewaad aan en een hoofddoek op. Nazmiye’s verhaal zit vol met grieven uit haar jeugd. Over hoe haar moeder met dwang haar maagdelijkheid onderzocht toen ze 14 was. Hoe haar moeder zich verzette toen ze op kamers wilde om te studeren. Nazmiye leefde onder sociale druk van de Turkse gemeenschap. Ze had niet de vrijheid die een jongen in haar cultuur wel had. Sexualiteit was taboe. Ze moest haar Nederlandse man laten bekeren tot de Islam en laten besnijden. Ze moet nu nog van haar moeder in een God geloven, zodat ze niet in de hel belandt en dus van haar moeder gescheiden in pijn moet leven.
Als een ruiter op een paard
Eerst zwijgt Havva veel, soms praat ze enkele woorden in het Nederlands terug. Daarna verdedigt ze – in het (vertaalde) Turks – haar manier van doen vanuit traditie en haar geloof. Maar ze laat ook een andere Havva zien: een vrouw die zich als een ruiter op een paard ziet. Die zich sterk voelt en wel drie mannen aan kan. Die er trots op is dat ze een van de weinige werkende vrouwen was in haar gemeenschap; en dat ze een rijbewijs had. Havva is al vroeg weduwe geworden en daardoor was ze gevoeliger voor de druk van de gemeenschap. Nazmiye voelt zich een Nederlandse en een Turkse vrouw in één lichaam, twee gescheiden delen. Haar moeder ziet Nazmiye als een mislukte manifestatie van zichzelf. Door deze directheid vergat ik dat ik naar een nagespeelde ruzie zat te kijken. Achteraf denk ik dat de generatiekloof tussen Nazmiye en haar moeder groter is door de context van de vrijere Nederlandse cultuur. Tegelijkertijd zou de strijd van Nazmiye tegen haar moeder en gemeenschap veel dramatischer zijn afgelopen als er geen ruimte en kans waren om zich vrij te vechten.
Tweeten